Evde sağlık hizmeti alan demanslı hastalara bakım verenlerin bakım yükü ve tükenmişlik düzeyinin değerlendirilmesi

Nur Şimşek Yurt, Erdinç Yavuz, Mahcube Çubukçu

Anahtar Kelimeler: Evde sağlık hizmeti, bakım veren, demans, bakım yükü, tükenmişlik

Amaç:

Bu çalışmanın amacı Samsun Eğitim Araştırma Hastanesi Evde Sağlık Hizmetlerine kayıtlı demans tanısı almış hastalara bakım verenlerin bakım yükü ile tükenmişlik düzeyinin ve bu durumu etkileyen faktörlerin değerlendirilmesidir.

Gereç ve Yöntem:

Çalışma 20 Mart 2021 – 20 Haziran 2021 tarihleri arasında Samsun Eğitim Araştırma Hastanesi Evde Sağlık Hizmetlerine kayıtlı demans tanısı olan hastaların ev ziyaretleri sırasında bakım veren bireyler ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmayı kabul eden ve yazılı onamı alınan kişilere ‘Sosyo demografik Veri Formu’, ‘Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği (ZBI)’ ve ‘Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MBI)’ yüz yüze görüşülerek uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 26.0 ile analiz edilmiş olup p <0,05 anlamlı kabul edilmiştir.

Bulgular:

Çalışmaya toplam 157 bakım veren birey dahil edilmiş olup, %70,1’i (n=110) kadındı. Katılımcıların %68,2’si (n=107) 40-64 yaş grubunda bulunuyordu. Bakım verenlerin %58’i (n=91) çalışmıyordu. Katılmcıların %65,6’sını (n=103) çocukları oluşturuyordu ve %66,9’u (n=105) bir yıldan uzun süredir bakım sağlıyordu. Bakım verenlerin %19,1’ini ücretli bakıcılar oluşturuyordu. Bakım verenlerin çoğunluğu orta ve ileri düzeyde artmış bakım yüküne sahipti (ZBI ortalama değeri 47,10±16,14) . Bakım verenlerin MBI alt ölçek puanları incelendiğinde duygusal tükenme puanı 17,51±5,92, duyarsızlaşma puanı 7,41±2,76 ve kişisel başarı puanı 18,73±3,04 olarak belirlendi. Kadınların bakım yükü ve tükenmişlik düzeyi erkeklere göre anlamlı derecede yüksekti (p<0,001). 40 yaş altı bireylerin bakım yükü ve tükenmişlik alt ölçek puanları diğer gruplara göre anlamlı ölçüde düşüktü (Sırasıyla ZBI, p=0,011; duygusal tükenme, p=0,009; duyarsızlaşma, p=0,010). Okur-yazar olmayan kişilerde bakım yükü ile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma alt ölçeklerine göre tükenmişlik durumu, farklı kategorilerde eğitim almış kişilere göre anlamlı derecede yüksekti (p<0,001). Ücretli bakıcıların ZBI puanı (36,57±11,51) ve duygusal tükenme puanı (13,23±2,01) diğer bakım verenlerle karşılaştırıldığında anlamlı olarak düşük bulundu (Sırasıyla p<0,001 ve p<0,001).

Sonuç:

Bakım yükü arttıkça bakım veren bireylerin tükenmişlik düzeyi artmaktadır. Evde sağlık hizmetleri kapsamında sadece hastalara yönelik değil bakım verenleri de içeren psikolojik ve sosyal destek alanlarında hizmet sunumunun gerçekleştirilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.

#46