Birinci Basamakta Tiroid Hastalıklarına Yaklaşım

Dursun Çadırcı

Anahtar Kelimeler: Hipertiroidi, hipotiroidi, nodül, tiroid, tirotoksikoz.

Konuşma Özeti:

Giriş
Toplumda sık rastlanılan, tanı konulamazsa önemli klinik sonuçlara neden olabilen, kolaylıkla tedavi edilebilecek bir hastalıktır. Tiroid T3, T4 hormonlarını üretir, depolar ve salgılar. Hormonların aktif olan formları serbest formlarıdır. Şikayetler, muayene bulguları ve tiroid fonksiyon testleri birlikte değerlendirilmelidir.

Hipotiroidi
Tiroid hormonlarının yetersiz salgılanmasıyla oluşan tabloya hipotiroidi denir. Tiroid bezinden kaynaklı ise buna primer hipotiroidi adı verilmektedir. İyot eksikliği ve Hashimoto tiroiditi en sık hipotiroidi nedenleridir. Primer hipotiroidide serum sT4 düzeyi düşük, serum TSH yüksektir. Halsizlik, yorgunluk, kilo artışı, ciltte kuruluk, saç dökülmesi, üşüme, kabızlık, seste kabalaşma, adet düzensizliği, infertilite belirtileri görülebilir. Ciltte kuruluk ve solukluk, saçlarda seyrekleşme, seste kabalaşma, bradikardi, gode bırakmayan ödem, guatr gözlenebilir. Hipotiroidi kalıcı bir bozukluktur. Tedavide sürekli L-tiroksin kullanılır.

Subklinik hipotiroidi
Serumda yüksek TSH düzeyi ve normal sT4 değerleri varlığında tanı konur. Ateroskleroz ve kardiyovasküler hastalık için risk faktörüdür. Tedavide TSH≥10 mU/L olan tüm hastalarda L-tiroksin tedavisi başlanır.

Konjenital Hipotiroidi
Yenidoğanda en sık karşılaşılan endokrinolojik sorun olup tiroid hormon yetersizliğiyle karakterizedir. Erken tanı ve tedavi uygulanmaz ise kalıcı zekâ geriliği kaçınılmazdır. Yenidoğan Tarama Programı kapsamında taranması zorunludur. Tedavide 10-15 μg/kg/gün Na-L tiroksin kullanılır.

Tirotoksikoz- Hipertiroidi
Tirotoksikoz, genel olarak tiroid hormon fazlalığı için kullanılan bir terimdir. Hipertiroidi ise tiroid bezinden artmış hormon sentezine bağlı gelişen tiroid hormon yüksekliğini ifade eder. Tirotoksikoz sebepleri arasında graves hastalığı, toksik soliter/multinodüler guatr, tiroidit, iyota bağlı, koryokarsinom, hipofizer tümör sayılabilir. Belirtiler arasında halsizlik, çarpıntı, sinirlilik, kilo kaybı, nefes darlığı, sıcağa tahammülsüzlük, iştahta artış, oligomenore, terleme, göz bulguları, diyare bulunur. Baskılanmış TSH ile birlikte, yüksek sT4 ve/veya sT3 bulunması aşikâr hipertiroidiyi gösterir. Tedavide propiltiourasil ve metimazol, beta-bloker, radyoaktif iyot ablasyonu, tiroidektomi uygulanabilir.

Subklinik Hipertiroidi
Düşük TSH düzeyiyle beraber, sT3 ve sT4’ün normal tespit edilmesi hipertiroidinin hafif formu olan subklinik hipertiroidiyi gösterir. Genç, asemptomatik hastalar tedavisiz izlenirken semptomatik ve/veya kardiak riski bulunanlarda ise düşük doz antitiroidal ilaç kullanılmalıdır.

Gebelikte Tiroid Hastalıkları

Kontrolsüz tiroid hastalıklarının, gebeliğe olumsuz etkileri vardır. Gebelere rutin tiroid fonksiyon testlerinin yapılmasının uygun olduğu bildirilmiştir. Serbest T4'ün yanısıra TSH ölçümü de yapılmalıdır. Hashimoto tiroiditi gebelerde görülen en sık hipotiroidi nedenidir. Tedavide L-tiroksin kullanılmaktadır. En sık hipertiroidizm nedeniyse Graves hastalığıdır. Metimazolün teratojen etkisi nedeniyle ilk trimesterde propiltiourasil tercih edilmelidir.

Diffüz ötiroid guatr
Tiroid bezinin büyümesi guatr olarak adlandırılır. Nodül oluşumu ve hipertiroidi bulunmuyorsa, büyüme diffüz ötiroid guatr olarak adlandırılır. İyot eksikliği en sık nedendir. Çoğunlukla asemptomatiktir. Fizik muayenede yaygın olarak büyümüş tiroid bezi tespit edilir. TSH ve T4 normal sınırlardadır. Tedavide iyotlu tuz ve L- tiroksin kullanılır.

Nodüler guatr
Tiroid nodülleri bezin normal dokusundan farklı, çeşitli boyutlarda olabilen kitlelerdir. Endemik olarak iyot eksikliğine bağlı gelişebilir veya sporadik de görülebilir Tiroid bezinde nodül tespit edildiğinde nodülün benign veya malign özellikleri, tiroid disfonksiyonunun varlığı ve bası semptomlarının varlığı araştırılmalıdır.

Kaynaklar
1. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Tiroid Çalışma Grubu. Tiroid Hastalıkları Kılavuzu-2020.
2. Kravets I. Hyperthyroidism: Diagnosis and Treatment. https://www.aafp.org/afp/2016/0301/p363.html Erişim Tarihi: 10-Kasım-2021.
3. Thyroid disease: challenges in primary care. https://www.nps.org.au/news/thyroid-disease-challenges-in-primary-care. Erişim Tarihi: 10-Kasım-2021.
4. Thyroid disease: assessment and management. NICE guideline Published: 20 November 2019 www.nice.org.uk/guidance/ng145 Erişim Tarihi: 10-Kasım-2021.
5. Jacqueline Jonklaas,David S. Cooper. Goldman-Cecil Medicine, 2-volume Set. Chapter: 213 Thyroid. Elsevier, 2020.

#155