Türkiye’de Yaşlı Dostu Aile Sağlığı Merkezlerinin Gelişimi Önemli mi?

Ni̇l Teki̇n, Nur Şehnaz Hati̇poğlu, Ni̇lgün Özçakar

Anahtar Kelimeler: Yaşlı, Yaşlılar için sağlık hizmetleri, Aile hekimliği

Derleme:

Türkiye İstatistik Kurumunun son verilerine göre 65 yaş üstü nüfusun ülkemizde son beş yılda %21,9 arttığı ve % 9,1’ e ulaştığı görülmektedir. Yaşlı nüfusun giderek artmasıyla, yaşlı hastalar birinci basamak sağlık hizmeti sunumunda gittikçe daha fazla oranda yer almaktadır. Bu nedenle sunulan birinci basamak sağlık hizmetlerinin aynı doğrultuda gelişmesi gerekmektedir.
Yaşlılık sürecinin iyi bilinmesi ve uygun yönetilmesi gereklidir. Bu süreçte sağlığın korunması ve geliştirilmesi temel olarak ele alınmalıdır. Yaşlıların ve bakım veren kişilerin sağlık ve sosyal sorunları birlikte değerlendirilmelidir. Yaşlılık dönemine ait özellikleri ve engellilikleri bilerek yaklaşım, yaşlılarla uygun iletişim yanında çalışılan ortamda yapılacak düzenlenmeler önemlidir.
Sağlık çalışanlarına yaşlılıkta artan sorunlarının ve kronik hastalıkların tanı ve tedavi yönetiminde yardımcı olması hedeflenen Yaşlı Dostu Birincil Bakım Merkezi enstrümanı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 2008 yılında geliştirilmiştir. Bu enstrüman ile yaşlılar için birinci basamak sağlık hizmeti sunumunu iyileştirmek, birinci basamak sağlık çalışanlarını yaşlı hastaların ihtiyaçları konusunda duyarlı hale getirmek ve eğitmek, yaşlıların sağlığını değerlendirmek için bir dizi araç sağlamak, yaşlıların yaşadığı engeller konusunda farkındalık yaratmak, birincil sağlık bakımı yönetimi prosedürlerinin yaşlıların ihtiyaçlarına daha duyarlı hale getirilmesine rehberlik etmek amaçlanmıştır.
Ülkemiz için DSÖ’nün enstrümanına göre değerlendirildiğinde Yaşlı dostu bir Aile Sağlığı Merkezi (ASM)’nin dikkate alması gereken bazı unsurlar yaşlıların adaptasyonunda önemlidir. Bu adaptasyon: fiziksel engeller, klinik yardım, hastanın bilgilendirilmesi, korunma ve sağlığın teşviki ile sosyal ve toplumsal faaliyetler eksenleri etrafında yapılmalıdır.
DSÖ'nün yaşlanma ve sağlıkla ilgili küresel raporuna göre, sağlık sistemleri yaşlıların ihtiyaçları ve tercihleri etrafında daha iyi organize edilmelidir. Ülkemizde ‘Yaşlı Dostu ASM’lerinin gelişiminin aile hekimliği uygulamasının yaşlılara uyarlanması, daha yüksek sayıda ve daha iyi sağlık hizmet sunumuna yönelik stratejiler oluşturmak için önemli olduğu düşünülmektedir. Ülkemizin demografik değişimiyle birlikte oluşacak gereksinimlerin karşılanmasında ‘Yaşlı Dostu ASM’ lerin gelişiminin önemli
olduğu ve artan yaşlı hastaya verilen birinci basamak sağlık hizmetinin geliştirilmesine yönelik bir çözüm önerisi sunduğu düşünülmektedir.

Kaynaklar:

1-TUIK. İstatistiklerle Yaşlılar. http://www.tuik.gov adresinden ulaşılmıştır.
2-Uncu Y,Özçakır A. Yaşlı hastaya birinci basamakta yaklaşım. Turk J Geriatrics 6(1):31-37, 2003.
3-Kane R.L. Geriatrics as a paradigm for good chronic care.Age and Aging 31:331-332, 2002.
4-Yaman H, Kanevetçi Z, Akdeniz M. Ülkemizde Beklenilen Demografik Değişime Hazırlık: Yaşlı Dostu Birincil
Bakım Merkezleri. RNA Aile Hekimliği Dergisi. 2008 ; 2(2) :14-21.
5-Age-friendly Primary Health Care Centres Toolkit. WHO Library Cataloguing-in-Publication Data, 2008.
6-Acosta-Benito MA,Rodríguez-Fernández V, Barrio-Cortes J, García-Pliego RA Age-friendly primary care health centers why are
they necessary? J Fam Commun Med. 2018;2(4):180‒183.

#121